Drijft uw ondernemingsgeest u ertoe na een faillissement een nieuwe onderneming te beginnen? Bent u een beginneling en wilt u een activiteit beginnen? Dit is mogelijk.

Veel ondernemers, jonge afgestudeerden, ervaren professionals of gepensioneerden, besluiten zelfs in tijden van economische crisis om een activiteit te beginnen.

Als u ervoor kunt kiezen uw bedrijf als eenmanszaak te voeren, raden wij u sterk aan uw bedrijf te structureren door een vennootschap op te richten, omdat elke vennootschap, met uitzondering van de maatschap, een eigen rechtspersoonlijkheid heeft met eigen activa en passiva, gescheiden van die van de persoon die de vennootschap heeft opgericht. Dit beperkt het financiële risico van de natuurlijke persoon die in beginsel op die manier zijn privé-vermogen niet in gevaar brengt.

In dit artikel worden de verschillende stappen beschreven die moeten worden ondernomen om een vennootschap op de juiste wijze op te richten.

A. De rechtsvorm kiezen

Zodra u hebt besloten een vennootschap op te richten, moet u eerst de rechtsvorm van de vennootschap kiezen.

Naar Belgisch recht bestaan er verschillende vormen: de naamloze vennootschap, de vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, de coöperatieve vennootschap en ten slotte de naamloze vennootschap.

1. De vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BV),

De naamloze vennootschap is de klassieke vennootschapsvorm die door ondernemers wordt gebruikt sinds de hervorming van het vennootschapsrecht. De wetgever heeft er immers voor gezorgd dat de nieuwe BV bijzonder flexibel is, zodat de aandeelhouders deze naar eigen goeddunken kunnen aanpassen, met name wat betreft de werking, het beheer van de vennootschap, de voorwaarden voor overdracht, enzovoort,…                                                                                                                                                                                                           

Een andere eigenheid wat betreft de BV is de afschaffing van elke notie van kapitaal. Er is geen sprake meer van geplaatst of gestort kapitaal in het geval van een BV. De aandeelhouders kunnen nog steeds bijdragen leveren, maar het totaal daarvan vormt wat "eigen vermogen" wordt genoemd. Er is geen wettelijk minimum eigen vermogen. De BV zal echter over voldoende eigen vermogen moeten beschikken om zijn activiteiten te kunnen starten en daarom zult u een financieel plan moeten opstellen waarin het bedrag van het eigen vermogen van bij aanvang voldoende is om de onderneming in staat te stellen zichzelf gedurende de eerste twee jaar van haar bestaan te onderhouden, anders zult u aansprakelijk zijn indien de onderneming binnen drie jaar failliet gaat.

Als tegenwicht van de afschaffing van het begrip "kapitaal" is de verplichting om een financieel plan op te stellen aangescherpt.  In dit financieel plan moet het bedrag van het eigen vermogen van de onderneming in verhouding tot de activiteiten die zij voornemens is uit te voeren, in detail worden gemotiveerd om te garanderen dat dit bedrag toereikend is. Het moet dan bij de notaris worden neergelegd, er is geen publicatie vereist.

Wil het financieel plan geldig zijn, dan moet het een aantal elementen bevatten. Deze elementen worden genoemd in artikel 5:4 van het nieuwe Wetboek van vennootschappen en verenigingen.

Het financieel plan is aldus zeer belangrijk geworden, omdat het enerzijds de aandeelhouders een zekere voorspelbaarheid van de activiteiten van de vennootschap biedt en anderzijds, in geval van een eventueel toekomstig faillissement, de rechter in staat stelt terug te gaan en de informatie in het financieel plan te analyseren om na te gaan of het eigen vermogen inderdaad toereikend was om de activiteiten van de vennootschap uit te voeren en om te beslissen of de aansprakelijkheid van de aandeelhouders al dan niet in aanmerking moet worden genomen.

2. De coöperatieve vennootschap (CV)

De wettelijke regeling van de CV is gemodelleerd naar die van de BV, met inbegrip van de afschaffing van het begrip "kapitaal" en de versterking van de verplichting om een financieel plan op te stellen.

Bij de hervorming van 2019 wenste de wetgever terug te keren naar de oorspronkelijke geest van de coöperatieve vennootschap. Zij was namelijk van mening dat te veel coöperaties geen "echte" coöperaties waren en niet waren opgericht om te voorzien in de behoeften van hun aandeelhouders of belanghebbende derden en/of om de ontwikkeling van hun economische en sociale activiteiten op basis van coöperatieve ideeën voort te zetten.

Een sociale en coöperatieve insteek is onontbeerlijk voor een CV. Om als een echte coöperatie in de zin van het WVV te worden beschouwd, zal de onderneming immers haar doel moeten nastreven door een coöperatief ideaal na te leven zoals gedefinieerd door de ICA, die zeven beginselen heeft geformuleerd die moeten worden nageleefd door elke entiteit die een coöperatie wil zijn. https://www.ica.coop/en/cooperatives/cooperative-identity)

U moet ook met ten minste 3 aandeelhouders zijn.

3. De naamloze vennootschap (NV)

De naamloze vennootschap is over het algemeen meer geschikt voor grote ondernemingen, ondernemingen met een groot aantal aandeelhouders of voor beursgenoteerde ondernemingen. De aandeelhouders moeten van meet af aan over aanzienlijke middelen beschikken en bereid zijn relatief grote bedragen te investeren. Bij de oprichting vereist de NV namelijk een minimum startkapitaal van 61.500 euro.

4. De maatschap

In tegenstelling tot de andere vennootschapsvormen is de maatschap een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid. Deze vennootschapsvorm wordt voornamelijk gebruikt voor vermogensbeheer en vermogensplanning. Het is derhalve niet geschikt om te ondernemen.

Afhankelijk van uw plannen en middelen, kiest u voor de ene of de andere ondernemingsvorm. Indien u een kleine of middelgrote onderneming wenst op te richten, raden wij u ten zeerste aan te opteren voor de BV, die een flexibele structuur biedt. Als u daarentegen het meeste geld wilt genereren en een grote vennootschap wilt oprichten, en u zich minder zorgen maakt over de identiteit van de aandeelhouders, raden wij u aan te kiezen voor de naamloze vennootschap.

B. Opstellen van de statuten

Zodra u de vorm van uw vennootschap hebt gekozen, moet u overgaan tot de eigenlijke oprichting van de vennootschap.

Afgezien van de maatschap moeten alle vennootschappen worden opgericht bij authentieke akte. Het zal dus altijd nodig zijn om naar een notaris te gaan, hetzij in persoon, hetzij via een elektronisch platform. Voor het opstellen van de vennootschapsakte moeten aan de notaris specifieke documenten worden overhandigd.

De oprichtingsakte van een vennootschap is in zekere zin de identiteitskaart van de vennootschap. Het bevat alle kenmerken van de vennootschap (de naam van de vennootschap, de identiteit van de aandeelhouders, de oprichtingsdatum, enz.) alsook de statuten.

De redactie van de statuten is een uiterst belangrijke stap. Zij omschrijven het doel van de vennootschap en bepalen de regels die binnen de vennootschap van toepassing zullen zijn, zowel tussen de aandeelhouders als ten aanzien van derden. In de statuten zullen met name de verschillende door de vennootschap uitgegeven effecten, de aan deze effecten of aandelen verbonden rechten, de voor de besluitvorming te bereiken meerderheidsquora, de omvang van de bevoegdheden van de bestuurders, de voorwaarden voor de toelating, het ontslag of de uitsluiting van aandeelhouders, alsmede andere kenmerken die de werking van de vennootschap beschrijven, nader worden omschreven. De statuten moeten worden bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad en zijn dus toegankelijk voor het publiek. 

Het is dan ook van belang bij het opstellen ervan erop toe te zien dat elk aspect correct is geformuleerd en in overeenstemming is met de wet.

Naast de statuten moet de notaris ook beschikken over het financieel plan, het bankattest (door de bank afgegeven document waaruit blijkt dat een specifieke rekening is geopend op naam van de op te richten vennootschap en dat het eigen vermogen op deze rekening is gestort).

C. Aandeelhoudersovereenkomst

De statuten kunnen ook worden aangevuld met een aandeelhoudersovereenkomst.

De aandeelhoudersovereenkomst is de onderhandse tegenhanger van de statuten. Het is een overeenkomst tussen verscheidene aandeelhouders die bepaalde voorwaarden van de relatie tussen hen (de ondertekenaars) regelt, naast de regels die in de statuten zijn opgenomen.

Aangezien de aandeelhoudersovereenkomst privé is, wordt zij logischerwijze niet gepubliceerd. Het is heel goed mogelijk dat twee aandeelhouders een overeenkomst sluiten zonder de andere aandeelhouders daarbij te betrekken en een vertrouwelijkheidsclausule opnemen.

De aandeelhoudersovereenkomst voor ondernemers is zeer belangrijk. Het bevat belangrijke informatie/elementen voor de vennootschap, zoals de rol van de verschillende aandeelhouders, de rol van de bestuurders, uitstapregels, voorwaarden voor de overdracht van aandelen, vertrouwelijkheid van bepaalde informatie, niet-concurrentiebedingen, distributiebeleid, ...

Een goed opgestelde aandeelhoudersovereenkomst in het begin kan lange en kostbare procedures achteraf vermijden.

D. Laatste stappen

Wanneer de notaris over alle in de oprichtingsakte op te nemen gegevens en de vereiste documenten (bankcertificaat, financieel plan, enz.) beschikt, nodigt hij de oprichtende aandeelhouders uit om de oprichtingsakte te ondertekenen. Vanaf dat moment is de vennootschap opgericht.

De notaris zal vervolgens de oprichtingsakte neerleggen bij de griffie van de rechtbank van de zetel van de vennootschap. De notaris publiceert vervolgens een uittreksel van de akte in de bijlagen bij het Belgisch Staatsblad en geeft de vennootschap haar BCE-nummer.

De onderneming zal dan een aantal formaliteiten moeten vervullen, met name een bezoek aan een erkend ondernemingsloket om zich voor BTW-doeleinden te identificeren of om informatie betreffende de onderneming mee te delen (activiteitsgebied, rekeningnummers, enz.).

E. Conclusies

Zoals u ziet, is de oprichting van een vennootschap een ingewikkeld proces. Afhankelijk van het project zal het proces in meer of mindere mate verschillen.  Het is daarom sterk aanbevolen zich te laten bijstaan door professionals die u kunnen adviseren en u de weg kunnen wijzen naar de oplossing die het best beantwoordt aan uw behoeften als aandeelhouder. Een degelijke en efficiënte ondersteuning bij de oprichting kan u in de toekomst tijd en geld besparen. Onderschat dit niet!